Een betere wereld begint bij wie eigenlijk?

Het zal niet het eerste gesprek zijn dat je voert over het thema. We willen maar wat graag ons steentje bijdragen aan een betere planeet, maar begint dat dan bij mij? Hoe leg je een jonge carrieretijger die wekelijks van schiphol naar klanten over de wereld vliegt uit dat in zijn privéleven de keuze maken voor minder vliegvakanties er wel degelijk toe doet?

Ik kan het moeilijk mijn medemens kwalijk nemen dat ze keuzes maken die de meesten van ons maken. Keuzes die niet leiden tot langzame verwijdering van de norm, en isolatie van de samenleving. Het is niet makkelijk om je familie te zeggen niet mee te gaan op vliegvakantie, omdat het milieu je dierbaarder is, terwijl de rest zich daar niet druk om maakt. Een zakelijke meeting afzeggen op basis van je vliegschaamte is waarschijnlijk ook weinig bevorderlijk voor je carrière, en voor jou zijn er twintig die wél de koffers pakken.

In deze blogserie probeer ik voor mezelf tot vuistregels en maximes te komen opdat ik een vervullend leven kan leiden. En misschien lukt het me zelfs mensen te informeren en inspireren over welke keuzes zij hebben om een zinvol verschil op een individueel leven te maken. Maar werk jij in een internationaal opererende organisatie waar voor een vergadering van een middagdeel het voltallige management maandelijks naar een buurcontinent vliegt, dan weet ik niet of ik het nog iemand in die organisatie aan zijn verstand krijg dat minderen van drie naar één vliegvakantie per jaar de moeite waard is. Vanaf daar spreidt de infectie die onverschilligheid heet verder uit.¹Lees ook dit verhaal van Correspondent Arjen van Veelen.

Toch hoop ik hier het argument te kunnen maken dat het er toe doet wat je in je privéleven verkiest. Zelfs al vlieg je wekelijks naar Houston om te praten over de uitbreiding van de gasboringen in de Waddenzee.

Kies verschilligheid

In een wereld waarin iedereen weet dat zijn/haar handelen maar een druppeltje op de goede plaat is, is het soms bijna onmogelijk je niet ontmoedigd te voelen door de nietigheid van je eigen offer – door niet te vliegen, vleesconsumptie drastisch te minderen, je consumptiedriften in toom te houden.

Filosofen en economen kennen maar al te goed het fenomeen van ‘tragedy of the commons‘, waarbij het voor individuele personen ‘slimmer’ is om egoistisch te handelen als het gaat om het verwerven van eigen middelen uit gemeenschappelijke bronnen. Zelfs als dat betekent dat we met z’n allen zien dat dit niet lang goed kan gaan. Ik laat alle onomstreden klimaatrapporten even achterwege – voor mijn punt hier is het niet eens zo relevant wat die precies zeggen.

De reden om toch te kiezen voor verschilligheid in een ogenschijnlijk onverschillige wereld is dat jouw verschilligheid zal opvallen. Misschien wel des te meer juist waar de onverschilligheid het grootst is. Denk er bijvoorbeeld aan dat je je begeeft in een omgeving waar je voor werkgerelateerde reizen weinig andere keuze hebt dan vliegen, maar in je vakanties verkiest om enkel de trein te pakken. Er gaat iets krachtigs uit van het gegeven dat – hoe insignificant ook, afgezet tegen al je werkgerelateerde kilometers – je bereid bent in privésfeer het offer te maken. Er valt daarbij iets voor te zeggen om uit te zoeken wat de meest zichtbare offers zijn.

Als het treinen gemeengoed is onder collega’s omdat je werkplek aan het station ligt is je bijgedragen steentje – zelfs als jij er wél eerst een stuk voor uit de polder komt fietsen – tamelijk onzichtbaar. Maar laat jij op het kerstgala je biefstuk onaangeroerd liggen dan zul je wel opvallen. Of vraag gewoon net zo lang om kaassouffleetjes bij de vrimibo-bitterballen tot ze verschijnen. Of de koffiemok natuurlijk. Zelfs als het onduidelijk is of wegwerpbekertjes nu véél meer vervuilen dan aardewerken mokkenEr zijn onderzoeken geweest die stelden dat aardewerken mokken net zo milieubelastend zouden zijn als plastic bekertjes, maar het vergelijkingsmateriaal dat ik aantref is vooral gericht op mokken en schotels van het bedrijf zelf die meegaan in de cafetaria-molen. Ik durf er een nier om te verwedden dat je eigen mok meenemen naar werk, die hergebruiken en met de hand omspoelen eindeloos veel beter scoort dan alle andere opties., in dit geval is het de zichtbare moeite die je erin steekt die telt.

Niet iedereen zal in een omgeving werken waar dit door vele collega’s wordt gezien of wordt gewaardeerd, en toch.. Het makkelijke tegenargument om daarop te maken is dat ‘als je het niet probeert lukt het nooit’.