Hoeveel is teveel: CO2

Of: Welke maatstaven voor mijn persoonlijke eco-voetafdruk hanteer ik?

Hoeveel impact mag een individu op haar of zijn omgeving hebben om een duurzaam bestaan voor hem/haarzelf en anderen te realiseren? Wanneer leef ik als mens klimaatneutraal en verantwoord, aangenomen dat mijn medemens naar dezelfde richtlijnen gaat leven als ik? Deze vraag is er een van globale proporties. We zitten immers allemaal in (op) hetzelfde kosmische schuitje.

Uitstoten van broeikasgassen

In het licht van de aansterkende maatschappelijke zorg rondom ons veranderende klimaat is er van weinig zoveel recent onderzoek verschenen als de menselijke uitstoot van broeikasgassen. De populairste daarvan is koolstofdioxide (CO2), in belangrijke mate omdat dit direct ontstaat bij verbranding van fossiele brandstoffen. Die praktijk wordt als de grootste boosdoener gezien van door mensen veroorzaakte klimaatverandering. Andere in grote hoeveelheden door mensen geproduceerde broeikasgassen zijn methaan (CH4) en lachgas (N2O). Deze gassen zijn allebei veel sterker in hun broeikaseffecten en komen vooral uit de intensieve veehouderij en agricultuur – eveneens sectoren met een immense impact op onze leefomgeving.¹Zie bijvoorbeeld dit rapport over de impact van de Nederlandse voedselconsumptie. Helaas zijn daarmee de laatste zware jongens van door mensen geproduceerde broeikasgassen niet genoemd, denk bijvoorbeeld ook aan dit deprimerende voorbeeld.

Omdat mijn doel op deze blog is om persoonlijke vuistregels en maximes te vinden, is de eenvoud van alle dagelijkse uitstoot omrekenen naar CO2 equivalente cijfers hier nuttig.Helaas geeft het omcijferen van eco-voetafdrukcijfers naar CO2-equivalente getallen sommigen ruimte voor de verkeerde indruk dat onze ‘crisis’ slechts een ééndimensionaal uitstootprobleem betreft. Het terugdringen of compenseren van broeikasgassen-uitstoot zonder op andere vlakken onze milieuimpact drastisch te verkleinen (denk aan de impact van microplastics op flora en fauna, bodemerosie door monocultuur, massaal verlies aan biodiversiteit door overbebouwing en bevissing, etc.) betekent dat we de plank misslaan. Hoewel aan te moedigen dat er óók gezocht wordt naar technologische oplossingen – een steeds prangender alternatief door de weinig hoopvolle impact van de klimaatrapporten van de afgelopen decennia – is dit voorbeeld van het industrieel opvangen en wegbergen van CO2 ook slechts een vochtig sanitairdoekje voor het bloeden. Nog erger: Door toe te staan dat we hoop vestigen op dergelijke innovaties geven we al toe aan zij die de noodzaak ontkennen van het terugdringen van de algehele consumptie van een slinkende voorraad aardse middelen. Dat alles om de vraag te kunnen stellen:

Hoeveel mag ik uitstoten?

Er valt nog een post an sich te wijden aan welke benadering je bij deze vraag kiest. Is het bijvoorbeeld rechtvaardig dat landen waarin onderlinge afstanden minimaal zijn (Nederland) evenveel uitstootbudget krijgen als landen waar dit niet het geval is (Australië, Canada, VS)? En hoe gaan we om met zij die in extremere klimaten wonen en daarvoor verwarming of verkoeling nodig hebben? Op die vragen zijn geen eenduidige antwoorden te geven, dus laten we nu nog makkelijk rekenen met het uitgangspunt dat iedere wereldburger hetzelfde uitstootbudget heeft.

Getallen graag

Hoeveel kan de aarde en haar atmosfeer duurzaam opnemen? Volgens dit VN rapport uit 2011 is dat 3000 kilo per persoon per jaar – doorberekend tot 2050.²“That’s equal to the global natural carbon sinks in the ocean, soil, biomass that keeps the amount of global carbon dioxide in the atmosphere level.” Source Ik heb me nog niet voldoende inhoudelijk in het rapport verdiept om te zeggen of ook met recent onder de aandacht gekomen fenomenen als het ontdooien van de permafrost en het sneller smelten van ijskappen is gerekend. Voor in deze post hanteer ik het getal 3000 kilo.

Dan een rijtje schrikbarende getallen: De uitstoot van CO2 per land per capita. Op die lijst stootten Nederlanders in 2018 per hoofd 10.800 kilo CO2 uit, waarbij in zijn geheel nog niet onze consumptie van geimporteerde goederen of het aanmeren/landen van de lucht- en zeevaart is meegenomen.³“The data only consider carbon dioxide emissions from the burning of fossil fuels and cement manufacture, but not emissions from land use, land-use change and forestry. Emissions from international shipping or bunker fuels are also not included in national figures, which can make a large difference for small countries with important ports.” WikipediaDie brandstoffen zijn natuurlijk getankt/benut in het vertrekoord voor de productie van de goederen, evenals het transport naar Nederland, en waren niet benut als wij die goederen niet consumeerden. Deze website visualiseert aardig de discrepantie tussen die landen die uitstoten en de landen die consumeren. Ook is hierin niet meegenomen wat landgebruik teweeg brengt, dus afgezien van de verwarming en verlichting van de stallen is de bioindustrie eveneens buiten schot gebleven.

Als we de totale uitstoot-voetafdruk van de Nederlanders in 2019 nemen komen we op 15.800 kilo CO2e per persoon. In gewicht is dat gelijk aan 10 Tesla Model 3’s per Nederlander per jaar.

Dat zijn getallen om ons gepast voor te schamen. En om een beetje moedeloos van te worden.

En nu?

Wat kunnen we eigenlijk met 3000 kilo CO2e uitstootbudget? Om gevoel van schaal te krijgen doe ik hieronder een paar voorzetjes. Alvast een tipje van de sluier – de oplossing is minderen. In alles.

Mobiliteit

Vliegen

Een bekende kreet uit de sector is dat vliegen per afgelegde kilometer het best aardig doet qua milieuimpact. Maar een dergelijke bewering heeft geen toegevoegde waarde in een realiteit waarin consumenten door de steeds goedkopere mogelijkheid om voor een weekendje de stranden van Spanje tot Turkije te bezoeken daardoor véél meer van die gelegenheid gebruik maken. De voorspellingen voor de luchtvaart liegen er ook niet om wat ons te wachten staat.

3000 kilo CO2 staat al bijna gelijk aan één economy-class retourtje naar BaliRespectievelijk 520 en 829 kg voor de heenweg, en daarna hetzelfde terug (≈ 2700 kg), voor één van de betaalbare tickets bij Qatar Airways Zou je een jaar aan CO2 budget opsparen en de vlucht naar Nieuw Zeeland wagen, dan moet je het ter hoogte van Sri Lanka⁴Ik was zelf dit jaar nog in Sri Lanka, een waanzinnige plek, maar ik heb mezelf ook plechtig gezworen enige jaren niet meer intercontinentaal te vliegen. Met ieder bezoek aan een prachtig ver oord werk ik ook mee aan z’n ondergang. na een parachutesprong verder te voet (en zonder uitstoot) uit zien te dokteren, want dan is je budget alweer vergast.Vliegen naar Auckland op het noordereiland is meer dan 2000 kg uitstoot voor een enkeltje met een tussenstop in Qatar.

Blijft het inderdaad bij Spanje of Turkije, dan is de score voor een retour Amsterdam naar Barcelona ongeveer 320 kg, en naar Antalya bijna 700 kg.Vlieg je met één van de prijsvechters als Ryanair dan ben je waarschijnlijk het minst vervuilend, door de uitzonderlijk hoge bezettingsgraad die de maatschappij weet te behalen op zijn kleine selectie van continentale routes. Die keuze is omwille van genoeg andere redenen niet duurzaam, want het bedrijf pleegt onder andere broodroof op zijn personeel en speelt lokale overheden tegen elkaar uit voor verregaande belastingvoordelen. Zie onderstaande tabel voor cijfers bij andere populaire last-minute bestemmingen.

Retour Schiphol (AMS)	kg CO25Op basis van https://travelnav.com
London (LHR)	96
Parijs (CDG)	104
Berlin (BER)	156
Copenhagen (CPH)	166
Edinburgh (EDI)	174
Lissabon (LIS)	282
Budapest (BUD)	306
Rome (FCO)	338
Madrid (MAD)	380
Sint Petersburg (LED)	464
Athene (ATH)	570
Istanbul (IST)	570
Marakesh (RAK)	658

Die trits bestemmingen is ontleend aan een Ryanair campagne-pagina, en is aardig representatief voor de kilometer-knallers van vele last-minute aanbieders. Vliegen is niet meer weg te denken in onze wereldeconomie, maar comfortabel vliegtickets uitzoeken, in plaats van een huisje in de Ardennen bestaat voor de klimaatzorgers al een tijdje niet meer.

Autorijden

In 2014 reden we in totaal al 131 miljard kilometer op de Nederlandse wegen. Bij een royaal geschatte bevolkingsomvang van 18 miljoen komt dat neer op ongeveer 7300 km per persoon. Reken ik dan absurd naïef met dezelfde CO2 uitstoot als de zuinigste benzine-PoloDe VW Polo is samen met de Golf al jaren de populairste auto op de Nederlandse wegen. Het zuinigste modelletje VW Polo 1.0 stootte rond 2000 nog zo’n 140g CO2 per gereden kilometer uit, inmiddels zijn de ‘gewone’ modelletjes onder de 100g uitstoot per km gedoken, gegeven ideale omstandigheden en voorbeeldige bestuurders. Of de vele lease-rijders met een tankpas aan dat profiel voldoen lijkt me op zijn minst twijfelachtig.⁶De Polo en de Golf waren in 2018 ook de twee populairste modellen bij die groep. op de Nederlandse weg dan neemt autoverkeer verdeeld over iedere Nederlandse burger – ook zij die nooit in een auto zitten – al een kwart van de 3 ton toelaatbare CO2 voetafdruk voor zijn rekening. Met ongeveer 20% van de gereden kilometers voor rekening van bestelbussen en vrachtauto’s, én gemiddeld bijna dubbel zoveel gereden kilometers voor dieselauto’s ten opzichte van benzineauto’s⁷Puntje 5 en 6 in hetzelfde artikel, is een gemiddelde van ruim 1000 kg CO2 uitstoot voor iedere Nederlander waarschijnlijk dichter bij de waarheid. Toename van elektrische voertuigen gaat in die berekening voorlopig weinig verandering brengen.⁸Zelfs als de auto’s zuiniger worden en de gemiddelde CO2 uitstoot per kilometer met maar liefst een derde zal afnemen lijkt er geen andere mogelijkheid dan die energie in grote mate met dezelfde fossiele brandstoffen of in nucleare centrales op te wekken. Voorlopig staan er van die laatste categorie nog maar weinig op het programma van de Nederlandse overheid.

Tot slot, voorlopig

In deel 2 van deze postDit wordt tzt een hyperlink ga ik verder in op de impact van dagelijkse levenskeuzes rondom themas als wonen, eten, winkelen, internetten, en dan nog een paar.

Wat betreft mobiliteit is er ontzettend veel te winnen in het verkleinen van de Nederlandse voetafdruk. Zoals het gefaseerd afbouwen van de hypotheekrenteaftrek, moet ook het terugdringen van vervuilend woon, werk en vakantieverkeer met zorg worden aangepakt om onze maatschappij niet te ontwrichten. Dat maakt de noodzaak er niet minder op, dus resolute, maar weloverwogen actie is nodig.

Nederlanders zitten vandaag de dag op meer dan 500% van wat we aan broeikasgassen mogen uitstoten. Dat is bijna 13.000 kilo meer dan we ons kunnen veroorloven. Erken je het klimaatprobleem, maar wil je de uitstootverdeling niet als een volstrekt linkse hobby (lees: uitstootnivellerend) aanpakken, dan is dat getal nog steeds voldoende disproportioneel dat we erop kunnen wachten dat wij als globale speler niemand nog op het naleven van de mensenrechten mogen wijzen. En dat is dan ons morele faillissement.